نسیم خیر و برکت بار دیگر بر ما وزیدن گرفته است؛ ماه خیر و نیکی و موسم طاعت و بندگی دگر بار از راه رسیده است؛ روزها و شب‌ها که به سرعت می‌گذرند تا بهترین ماه را با اجر و پاداش بی‌پایانش برای مان به ارمغان آورند.
روزهای مبارک و لحظات سرشار از خیر و نیکی را در پیش داریم؛ پیامبر اکرم می‌فرماید:
«رمضان شهر مبارك، تُفتَّحُ فيه أبواب الجنة، وتُغلَّقُ أبواب السعير، وتُصفَّدُ فيه الشياطين، وينادي منادٍ كلَّ ليلة: يا باغي الخير، هَلُمَّ، ويا باغي الشر، أقصر».
رمضان ماه مبارکی است که با آمدنش درهای بهشت گشوده و درهای دوزخ بسته می‌شود و اهریمنان به غل و زنجیر کشیده می‌شوند. هر شب ندایی از آسمانی می‌رسد: ای جوینده‌ی خیر به پیش آی و ای جوینده‌ی شر کوتاه بیا. [صحیح الجامع].
رمضان ماه مبارکی است که رهاورد آن برکت در وقت، برکت در عمل، برکت در اجر و پاداش و برکت در آرزوها است؛ چه بندگانی که در این ماه به فضل خدا از آتش جهنم آزاد می‌شوند؛ در حدیث صحیح آمده است:
«إن لله تعالى عند كلِّ فطر عتقاءَ من النار، وذلك في كل ليلة».
خداوند در هر افطار و در هر شب شماری از بندگانش را از آتش جهنم آزاد می‌کند. چه بسا کسانی که با روحی پاک و پالوده وارد این ماه مبارک می‌شوند و خیر دنیا و آخرت را نصیب خود می‌کنند.
سرای قلب نخستین چیزی که باید برای این ماه آماده کنیم که خداوند متعال می‌فرماید:
«إِنَّ فِي ذَلِكَ لَذِكْرَى لِمَنْ كَانَ لَهُ قَلْبٌ أَوْ أَلْقَى السَّمْعَ وَهُوَ شَهِيدٌ» [ق: ٣٧].
قطعاً در اين [عقوبتها] براى هر صاحبدل و حق نيوشى كه خود به گواهى ايستد، عبرتى است.
پیامبر اکرم نیز فرموده است:
«ألاَ وإن في الجسد مضغة، إذا صَلَحت صَلَح الجسدُ كلُّه، وإذا فسدت فسد الجسد كلُّه، ألا وهي القلب».
بدانید در بدن پاره گوشتی است که اگر اصلاح شود تمام بدن اصلاح می‌شود و اگر فاسد شود تمام بدن را به فساد می‌کشد و آن چیزی نیست جز قلب. [متفق علیه].
ابن رجب می‌گوید: پیامبر اسلام سخن جامعی را در باب صلاح و فساد کردار انسان بیان کرده است؛ زیرا همه را به صلاح و فساد قلب نسبت داده است. هرگاه قلب اصلاح شود اراده و تمام جوارح اصلاح می‌شود و در این صورت است که فقط به سمت عبادت خدا و دوری از خشم او حرکت می‌کند؛ به حلال خدا قانع می‌شود و از حرامش دوری می‌کند.
اما اگر قلب فاسد شود اراده نیز به تبع آن فاسد می‌شود و به فساد جوارج می‌انجامد آن وقت است که به سمت نافرمانی از خدا و خشم و غضب او حرکت می‌کند.
ابو هریره می‌فرماید: قلب پادشاه بدن و اعضا سربازان او هستند؛ هرگاه پادشاه پاک باشد سربازانش نیز پاک می‌شوند و اگر آلوده شود آنان نیز آلوده می‌شوند.
پس قلب پادشاه ملک بدن است و سایر جوارح سربازان گوش به فرمان او؛ اگر قلب‌هایمان را بجوییم و در صدد اصلاح آن برآییم سایر جوارح فرمان‌بردار می‌شوند و با توفیق خدا سپس در سایه‌ی صلاح قلب و عزمی راستین، عبادت بر ما سهل و آسان می‌شود.
شایسته است هر مسلمانی برکت وجود این ماه را غنیمت شمارد و از این فرصت گرانقدر برای محاسبه‌ی نفس و پالایش قلب و توبه راستین و توبه و استغفار استفاده کند.
بیایید نفس خود را محاسبه کنیم پیش از آن که در دادگاه خدا مورد حساب قرار گیریم؛ بیایید در این لحظات باقی مانده تا فرا رسیدن رمضان با پروردگارمان پیمان ببندیم که قلب‌هایمان را اصلاح و اعمال‌مان را زیبا سازیم و در آنچه ما را به او نزدیک می‌کند بکوشیم.
بیایید قلب خود را جستجو کنیم و آن را از ناپاکی‌ها و آفت‌هایی که بر آن حلقه زده است پاک کنیم؛ قلب‌مان را به زمینی خرمی تبدیل کنیم تا آنچه را در طول این ماه مبارک بر آن می‌کاریم پرحاصل درو کنیم تا در باقیمانده‌ی عمر از نعمت‌های آن بهرمند شویم.
پالایش نفس در دو مرحله انجام می‌شود: تخلیه و تحلیه.
تخلیه یعنی پالایش نفس از بیماری‌ها و رذایل اخلاقی.
و تحلیه یعنی زیبا ساختن آن با اخلاق نیک و جایگزین کردن نیکی‌ها با بدی‌ها.
برخی از آفاتی که بر قلب عارض می‌شود و به ضعف و بیماری آن می‌انجامد عبارتند از:
١- عجب و خودشیفتگی: امام شافعی می‌فرماید: اگر از عجب در کار بیم داری، رضای کسی را به یاد آور که دنبال رضایش هستی؛ به خاطر داشته باش به دنبال چه نعمتی می‌گردی و از کدامین عقاب بیم داری. هر کس چنین کند عملش را کوچک می‌بیند.
عبادت فراوان مهم نیست که اگر بزرگ‌ترین عبادت در معرض آفت عجب قرار گیرد بی‌ارزش و نابود می‌شود؛ پیامبر اکرم می‌فرماید:
«رُبَّ قائم حظُّه من قيامه السهر، ورُبَّ صائم حظُّه من صيامه الجوعُ والعطش».
چه بسا نمازگزاری که از قیام خود جز بی‌خوابی نمی‌برد و چه بسا روز‌ه‌داری که از روزه‌اش جز گرسنگی و تشنگی نصیبش نمی‌شود.
پس اگر طاعتی از دست بر آمد به خود شیفته مشو بلکه بدان که این در سایه‌ی توفیق الهی بوده است؛ همانند حسن بصری باش که حال مؤمنان را این گونه توصیف می‌کند: طاعات بسیاری انجام دادند و تلاش‌های فراوانی کردند و بیم آن داشتند که مقبول واقع نشود و به آنان باز گردد. مؤمن احسان در عمل و ترس و بیم را با هم جمع می‌کند و منافق گناه و امنیت را با هم [گناه می‌کند و امنیت دارد].
٢- حسد: حسد صفت ناپسندی است که هم به زیان بدن و هم به فساد دین می‌انجامد تا آن‌جا که خداوند به مؤمنان امر کرده است که از شر آن به او پناه آورند: «وَمِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ» [الفلق: ٥].
حسد به انسان زیان می‌زند زیرا حکایت از آن دارد که انسان خواسته یا ناخواسته از قدر و سرنوشت خداوند ناراضی است و این نشان از بی‌بصیرتی انسان و خلل در ایمان اوست. کافی است بداند که او همراه ابلیس در حسد شریک است.
درمان حسد آن است که به نعمت‌هایی که خداوند به دیگران داده است نظر نکند و در نعمتی خود از آن برخوردار است بیاندیشد. اگر نعمت‌های خود را به خاطر آورد باعث می‌شود فرد سپاس‌گزاری باشد. اگر به جستجوی مال و دارایی دیگران بپردازد زیانکار می‌شود زیرا ممکن است به حسد دچار شود یا دست کم نعمت‌هایی را که در اختیار دارد کوچک شمارد و شکرش را به جا نیاورد.
به همین خاطر خدای متعال می‌فرماید:
«وَلَا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلَى مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجًا مِنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا لِنَفْتِنَهُمْ فِيهِ وَرِزْقُ رَبِّكَ خَيْرٌ وَأَبْقَى» [طه: ١٣١].
و زنهار به سوى آنچه اصنافى از ايشان را از آن برخوردار كرديم [و فقط] زيور زندگى دنياست تا ايشان را در آن بيازماييم، ديدگان خود مدوز، و [بدان كه] روزىِ پروردگار تو بهتر و پايدارتر است.
٣- ریا و خودنمایی: ابن تیمیه می‌فرماید: در مجال ایمان، اخلاص بالاترین عمل قلب است؛ عموما اعمال قلب از اعمال جوارح بزرگ‌تر و مهم‌تر هستند. مسلمان باید هوشیار باشد زیرا انجام طاعت بدون صدق و اخلاص هیچ ارزش و پاداشی ندارد بلکه عذاب خدا را به دنبال دارد.
ابن قیم می‌فرماید: اندک کسانی هستند که با اخلاص برای خدا کار می‌کنند و بیشتر مردم دوست دارند عبادات‌شان را به دیگران نشان دهند. بدان که بی‌تفاوتی نسبت به مردم و تهی کردن قلب از ابهت آنان و پاک کردن نیت و عمل پنهانی است که مقام انسان مؤمن را بالا می‌برد.
این‌ها برخی از نمونه‌ها و آفت‌های قلبی هستند و غیر از این بسیار است و هر کسی نسبت به خود و حالات قلب و آفات آن داناتر است. بیایید فرصت این ماه مبارک را غنیمت شماریم و قلب‌مان را به سمت طاعت سوق دهیم. صادقانه در وضعیت نفس خود تأمل کنیم و قلب‌مان را از آفات پاک کنیم و پاک و پیراسته به سوی خیر و نیکی رو نماییم.
آنچه باعث پاکی قلب می‌شود:
• توبه و استغفار.
• محاسبه‌ی نفس و تلاش برای تقویت آن؛
خداوند متعال می‌فرماید: «وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ» [عنكبوت:٦٩].
و كسانى كه در راه ما كوشيده‌اند، به يقين راه‌هاى خود را بر آنان مى‌نماييم و در حقيقت، خدا با نيكوكاران است.
• محافظت بر انجام عبادات و فرایض.
• ذکر فراوان.
• دوری از مواضع فتنه و شبهه.
آیا می‌توانی با صدق نیت و محاسبه‌ی نفس سعادت آمادگی برای ورود به این ماه مبارک را بیابی؟ شاید این سعادت دنیا و آخرتت باشد.
از خداوند بزرگ می‌خواهیم ما را به رمضان برساند و فرصت‌های آن را برای ما سرشار از خیر و برکت قرار دهد. به ما قلبی سالم و خالی از آفت و شبهه ارزانی دارد و در مسیری که مورد رضای اوست توفیق عبادت دهد.
نظرات